Një udhëtim përmes 2,000 viteve historie në Kalanë e Elbasanit
Në mes të qytetit të Elbasanit, Kalaja ngrihet me krenari, duke ruajtur shekuj historie mbi themelet e saj. Muret e forta dhe kullat mbrojtëse flasin për një të kaluar të gjallë, ku çdo gur mban kujtime të betejave, tregtisë dhe jetës së përditshme të qytetit. Kalaja, e konsideruar një nga më të mëdhatë fushore në Ballkan, ofron një udhëtim ku vizitori ndjen bashkëjetesën e kulturave dhe kohëve të ndryshme, nga periudha Ilire dhe Romake, tek ajo Bizantine dhe Osmane.
Rrugicat e brendshme, portat historike dhe objektet brenda saj të çojnë hap pas hapi drejt vendeve që tregojnë trashëgiminë fetare, kulturore dhe urbane të qytetit. Kur e sheh nga afër, kupton se kjo kala nuk është thjesht një monument, është një udhëtim i gjallë përmes kohës, që lë tek çdo vizitor ndjesinë e madhështisë së së kaluarës dhe lidhjes së saj me jetën e sotme.
Porta Jugore: Hyrja në histori dhe dy çezmat e freskëta
Porta Jugore është hyrja kryesore e kalasë, ndërtuar mbi themele Bizantine, Arbërore dhe Ilire-Romake, dhe rimodeluar gjatë periudhës Osmane. Harku prej guri dhe tullash tregon arkitekturën ushtarake të shekullit XV–XVI dhe mban kujtesën e Rrugës Egnatia, ku pikërisht këtu kalonin karvanët që lidhnin Durrësin me Selanikun dhe Kostandinopojën.
Në këtë portë ndodhen edhe dy cezmat, që ofrojnë ujë të freskët çdo orë të ditës, duke i dhënë një gjallëri të veçantë kalasë, dhe ku vizitorët mund të ndalen për ta shijuar dhe përjetuar freskinë e tij.
Kulla e Sahatit: Simboli i Qytetit
Në mes të mureve të kalasë, Kulla e Sahatit ngrihet krenare, duke dominuar qendrën e Elbasanit.
E ndërtuar në shek. XIX, ajo shërbente si orientim për qytetarët dhe tregtarët.
Kulla ka formë katrore dhe në majë mban orën mekanike të punuar nga mjeshtër vendas.
Ajo përfaqëson fillimin e jetës urbane moderne në Elbasan.
Xhamia Mbret: Trashëgimi e besimit dhe artit
Xhamia Mbret, ndërtuar rreth vitit 1492 nga Sulltan Bajaziti II, është një nga xhamitë më të vjetra në Shqipëri. Kupola qendrore, minarja e hollë dhe afresket e brendshme tregojnë bashkëjetesën fetare dhe pasurinë kulturore të qytetit.
Rruga Egnatia: Gjurma e antikitetit
Rruga Egnatia, ndërtuar nga romakët mbi themelet ilire, kalon ende brenda kalasë. Kalldrëmet origjinale tregojnë se këtu kalonin tregtarë, ushtarë dhe udhëtarë, duke e bërë Elbasanin një qendër të gjallë komunikimi mes Perëndimit dhe Lindjes.
Shtëpia e Aleksandër Xhuvanit: Galeria e Arteve
Shtëpia e gjuhëtarit dhe arsimtarit të njohur Aleksandër Xhuvanit sot funksionon si Galeria e Arteve të Elbasanit. Ndërtesa ruan atmosferën tradicionale me oborr të gurtë dhe dritare druri, dhe ekspozon piktura dhe skulptura nga artistë vendas.
Shtëpia Muze e Kostandin Kristoforidhit
Kjo shtëpi muze prezanton jetën dhe veprën e rilindësit Kombëtar Kostandin Kristoforidhi, përkthyesi i parë i plotë i Biblës në shqip. Dorëshkrime, libra dhe objekte personale tregojnë trashëgiminë e tij gjuhësore dhe kulturore.
Kisha Shën Mëria dhe Banesa e Kongresit të Elbasanit
Në të njëjtin kompleks ndodhen Kisha Ortodokse e Shën Mërisë, Banesa ku u mbajt Kongresi i Elbasanit dhe varri i Kristoforidhit. Këtu u hodhën themelet e shkollës normale shqipe, duke shënuar një moment historik për arsimin dhe kulturën kombëtare.
Rrugicat dhe shtëpitë karakteristike
Vizita përfundon duke ecur në rrugicat me kalldrëm dhe shtëpitë tradicionale elbasanase. Ballkonet prej druri, dritaret e vogla dhe portikët e mbushur me lule krijojnë një atmosferë autentike, ku historia dhe jeta e përditshme bashkohen natyrshëm.
Kalaja fushore e Elbasanit nuk është thjesht një monument, por një dëshmi e gjallë e kulturës dhe shpirtit shqiptar. Udhëtimi përmes saj të lidh me 2,000 vite historie, duke ofruar një pamje të qartë të rëndësisë strategjike, kulturore dhe urbane të qytetit, dhe një përvojë të paharrueshme për çdo vizitor.
Kalaja nuk tregon vetëm historinë, ajo të fton të ndjesh, të imagjinosh dhe të mbash me vete magjinë e një vendi që ka jetuar përmes shekujve.
