Kalaja e Menglit: Fortifikim bizantin mbi luginën e Shkumbinit

Kalaja e Menglit ndodhet pranë fshatit me të njëjtin emër, rreth 10 kilometra në lindje të qytetit të Elbasanit, përgjatë rrugës nacionale që lidh Elbasanin me Librazhdin. E ngritur mbi një kodër dominuese që zotëron peizazhin përreth, kjo kala përfaqëson një nga fortifikimet karakteristike të periudhës së perandorit bizantin Justinian I (527–565).

Pozicioni strategjik i saj nuk ishte i rastësishëm. Nga kjo lartësi kontrolloheshin të gjitha lëvizjet përgjatë rrugës së lashtë Egnatia, një nga arteriet më të rëndësishme tregtare dhe ushtarake të kohës, që përshkonte territorin e Shqipërisë së sotme në drejtim të Lindjes.

Kalaja shërbente si pikë vrojtimi dhe mbrojtjeje, duke garantuar sigurinë e udhëtarëve dhe lidhjen ndërmjet qendrave të tjera fortifikuese të zonës.

Struktura ndjek tiparet arkitektonike të ndërtimit justinian, me mure guri të lidhura me llaç gëlqeror dhe me shfrytëzimin e terrenit natyral për mbrojtje. Pozicioni i saj i ngritur e bënte të vështirë pushtimin dhe i siguronte një pamje të plotë mbi luginën e Shkumbinit.

Edhe pse sot kanë mbetur vetëm gjurmë të mureve rrethuese dhe themeleve, Kalaja e Menglit mbetet një dëshmi e vyer e historisë së hershme të zonës së Elbasanit. Ajo ruan vlera të rëndësishme historike, arkeologjike dhe kulturore, duke dëshmuar për rolin strategjik që kjo trevë ka pasur në mbrojtjen dhe zhvillimin e rrugës Egnatia gjatë antikitetit të vonë.